Si u prish ‘historia e dashurisë’ midis Von der Leyen dhe Pfizer?

Nga të qenit shpëtimtarja e Evropës për vaksinat te kthimi në një skelet në dollapin e saj: të gjitha ngritjet dhe uljet në historinë e dashurisë mes Ursula von der Leyen dhe gjigantit farmaceutik Pfizer.

Gjykata Evropiane e Drejtësisë vendosi sot se “Komisioni Evropian nuk ka dhënë një shpjegim të besueshëm për të justifikuar mosposedimin e dokumenteve të kërkuara”, në çështjen e ngritur nga The New York Times kundër ekzekutivit të Bashkimit Evropian për qasjen në dokumentet që lidhen me kontratat e vaksinës kundër COVID-19 me Pfizerin.

Çështja u nxit nga ish-shefja e zyrës së Brukselit të The New York Times, Matina Stevis-Gridneff, dhe fokusohet në çështjet e transparencës lidhur me prokurimin e vaksinave gjatë pandemisë së COVID-19, me theks të veçantë mbi dështimin e Komisionit për të bërë publike mesazhet tekst që janë shkëmbyer mes Presidentes së Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, dhe CEO-s së Pfizerit, Albert Bourla.

Tani, Gjykata e Përgjithshme ka deklaruar se Komisioni nuk mund të pretendojë thjesht se nuk i zotëron dokumentet e kërkuara; ai duhet të japë shpjegime të besueshme që t’u mundësojnë si publikut ashtu edhe Gjykatës të kuptojnë pse këto dokumente nuk mund të gjenden.

Ky epilog vjen pas një sërë ngjarjesh të pafata që e kthyen një histori suksesi evropiane në një siklet për Von der Leyen gjatë mandatit të saj të parë në krye të Komisionit.

I ashtuquajturi ‘Pfizer-gate’ i ka të gjitha elementet e një historie dashurie: romancë në fillim, dyshime për mesazhe të fshehta, mohime dhe në fund ajo faza kur ish-të dashurit preferojnë të mos flasin më fare për të.

Euronews rendit ngritjet dhe rëniet e kësaj marrëdhënieje.

Muaji i mjaltit

Ishte dashuri me shikim të parë. Vaksina kundër COVID-19 e zhvilluar nga BioNTech dhe Pfizer ishte e para që mori autorizimin e BE-së në dhjetor 2020, por një marrëveshje paraprake për blerje ishte nënshkruar një muaj më parë për një sasi fillestare prej 200 milionë dozash.

Pfizer ofroi një zgjidhje në një moment delikat për Evropën, kur prodhuesi tjetër kryesor i vaksinave, AstraZeneca, kishte vështirësi për të përmbushur detyrimet kontraktuale – mes dyshimeve se po i jepte përparësi dërgesave për Mbretërinë e Bashkuar.

Duke negociuar blerjet në emër të shteteve anëtare, Von der Leyen gjeti te Pfizer gjithçka që AstraZeneca nuk mund të ofronte: besim dhe besueshmëri.

Kontratat e tjera me Pfizer pasuan shpejt, në muajt mars dhe maj të vitit 2021, duke siguruar në total vaksina me vlerë 2.4 miliardë euro, me një opsion për të blerë edhe 900 milionë doza të tjera – një rrugë kryesore për të dalë nga pandemia.

Gjithçka po ecte mirë; madje në prill të vitit 2021, Von der Leyen vizitoi fabrikën qendrore të Pfizerit në Puurs, Belgjikë, prej nga shpalli objektivin për të vaksinuar shumicën e popullsisë së rritur të Evropës deri në fund të atij vere.

Por, kjo romancë në lulëzim ishte gati të merrte një kthesë të keqe.

Mesazhe dhe dyshime

Pika e kthesës erdhi me një raport të New York Times në prill të vitit 2021, mbi telefonatat dhe mesazhet tekstuale të shkëmbyera mes Ursula von der Leyen dhe CEO-së së Pfizer-it, Albert Bourla, përmes të cilave të dy palët negociuan kontratat për vaksinat – një marrëveshje ku “diplomacia personale luajti një rol të madh”, sipas raportit.

Më pas, një gazetar tjetër, Alexander Fanta, bëri një kërkesë zyrtare pranë Komisionit për të pasur qasje në përmbajtjen e këtyre mesazheve.

“Nuk u identifikua asnjë dokument që bie brenda fushës së kërkesës,” u përgjigj shkurtimisht ekzekutivi i BE-së.

Për Komisionin, natyra e përkohshme e mesazheve tekstuale do të thotë se ato zakonisht nuk kualifikohen si dokumente që kërkojnë regjistrim, pasi zakonisht nuk përmbajnë politika, aktivitete apo vendime të institucionit.

Përgjigjja e Komisionit nxiti një hetim nga Ombudsmania Evropiane, Emily O’Reilly, e cila në janar 2022 arriti në përfundimin se kishte keqadministrim në trajtimin e kërkesës së Fantës.

“Nuk u bë asnjë përpjekje për të zbuluar nëse ekzistonin mesazhe tekstuale,” tha Ombudsmania, duke shtuar se “kjo bie nën pritshmëritë e arsyeshme për transparencë dhe standardet administrative të Komisionit”.

Në janar 2023, The New York Times vendosi ta çojë çështjen në Gjykatën Evropiane të Drejtësisë, pasi Komisioni nuk i vuri në dispozicion mesazhet e kërkuara.

Tradhti dhe zemërim

Ndërkohë, Parlamenti Evropian po ndjehej gjithnjë e më i irrituar nga roli i tij si “i tepërt” në lidhjen Von der Leyen/Pfizer. Eurodeputetët kërkuan sqarime dhe transparencë për marrëveshjet e vaksinave në më shumë se 20 pyetje parlamentare të paraqitura Komisionit.

Një nga këto pyetje, e paraqitur nga eurodeputetja Sophie in ‘t Veld (Holandë/Renew), solli një tjetër përgjigje – nga zëvendëspresidentja e Komisionit për transparencë, Vera Jourova – e cila përsëriti justifikimin mbi natyrën e përkohshme të mesazheve tekstuale.

Mungesa e informacionit i zemëroi ligjvënësit, të cilët u indinjuan edhe më shumë kur CEO i Pfizer-it, Albert Bourla, refuzoi dy ftesa nga komiteti special i Parlamentit për COVID-19 (COVI) për të diskutuar çështjen.

Këto ngjarje çuan në thirrjet e disa eurodeputetëve për të ndaluar qasjen e përfaqësuesve të Pfizer-it në Parlamentin Evropian – një propozim që u refuzua më vonë nga Konferenca e Presidentëve të Parlamentit.

Në mars të vitit 2023, Komisionerja për Shëndetësinë, Stella Kyriakides, u paraqit me kërkesë të COVI-t për një debat të tensionuar me eurodeputetët, gjatë të cilit ajo këmbënguli se “presidentja e Komisionit nuk ka qenë e përfshirë në asnjë negociatë për kontratat e vaksinave kundër COVID-it. E kam thënë më parë dhe do ta them sërish”.

Ndarje apo fund i lumtur?

Duke iu rikthyer vendimit të sotëm, Gjykata Evropiane e Drejtësisë konstatoi se The New York Times kishte paraqitur prova të rëndësishme dhe të qëndrueshme që tregonin ekzistencën e mesazheve tekstuale midis Presidentes së Komisionit dhe CEO-së së Pfizer-it lidhur me prokurimin e vaksinave kundër COVID-19.

Për gjyqtarët e BE-së, Komisioni nuk ka shpjeguar në mënyrë të detajuar se çfarë lloj kërkimesh janë kryer për të gjetur këto dokumente apo se ku saktësisht janë zhvilluar ato kërkime.

Si rrjedhojë, nuk ka dhënë një shpjegim të besueshëm për të justifikuar mosposedimin e dokumenteve të kërkuara.

“Transparenca ka qenë gjithmonë me rëndësi parësore për Komisionin dhe Presidenten von der Leyen. Ne do të vazhdojmë të respektojmë rreptësisht kuadrin ligjor të fortë që rregullon detyrimet tona”, tha Komisioni në një deklaratë pas vendimit.

Komisioni Evropian ka dy muaj kohë për të apeluar vendimin e Gjykatës së Drejtësisë.