Prof.Dr. Qemal Lame: Lidershipi Europian

Presidenti francez Emmanuel Macron po ndjek një ëndërr të vjetër të ish-presidentit francez Charles de Gaulle: një Evropë autonome ushtarakisht dhe gjeopolitikisht nën udhëheqjen e Francës.

Franca si një pararojë ushtarake

Strategjia aktuale e Macron për të arritur këtë qëllim është të paraqesë Francën si pararojën ushtarake të Evropës në mbrojtjen e Ukrainës, duke sugjeruar që trupat franceze dhe të tjera të NATO-s mund të dërgohen në vend. Sot nuk ka dakordësi për dërgimin e trupave tokësore në një mënyrë zyrtare, të pranuar dhe të mbrojtur. Kur kjo ide u refuzua menjëherë nga qeveritë e tjera të NATO-s, përfshirë Shtetet e Bashkuara, Britaninë dhe Gjermaninë, Macron u kundërpërgjigj në mënyrë retorike duke akuzuar gjermanët dhe të tjerët për frikacakë.

Pa një strategji politiko-diplomatike

Disa e kanë hedhur poshtë këtë si një teatër të thjeshtë me Macron që vishet si de Gol, ashtu si politikanët britanikë nuk mund ti rezistojnë tundimit për të pretenduar se janë si Çurçill.

Të tjerë dyshojnë se ajo është e motivuar kryesisht nga politika e brendshme. Duke pasur parasysh rritjen e madhe të mbështetjes për Rassemblement National (ish Fronti Kombëtar) të Marine Le Pen, e cila tradicionalisht ka qenë simpatike ndaj Putinit, Macron shpreson ta dëmtojë dhe izolojë atë parti duke theksuar kërcënimin nga Rusia.

Këto analiza janë të sakta deri diku, por nënvlerësojnë edhe seriozitetin e synimit të Macron dhe pozicionin e Evropës. Ëndrra e tij është e rrënjosur thellë në historinë dhe kulturën franceze dhe në disa aspekte korrespondon edhe me nevojat reale të Evropës.

Fatkeqësisht – dhe ndoshta, Zoti na ruajt, në mënyrë tragjike – strategjia me të cilën Macron po përpiqet të arrijë qëllimin e tij është, në një masë të konsiderueshme, në kundërshtim të drejtpërdrejtë me atë qëllim dhe gjithashtu me idetë e vetë de Golit një strategji industriale, që nuk ka as forca të armatosura adekuate, as bazë të vërtetë ushtarako-industriale apo strategji politike, e lëre më mbështetje politike të brendshme.

Çfarë do të thotë: Rusia nuk mund të fitojë?

Macron deklaroi se Rusia nuk duhet të “fitojë” luftën. Por si të gjithë liderët e tjerë të NATO-s, ai kurrë nuk e ka përcaktuar se çfarë do të thotë me këtë. Në këtë thënie kuptohet se ka një mesazh, një paralajmërim për rusët, por ai mbetet i paqartë, pasi për momentin nuk argumentohet masa  konkrete ushtarake dhe diplomatike.

Ndoshta ai do të thotë të luftojë Rusinë deri në një ndalesë, e ndjekur nga një paqe kompromisi. Sidoqoftë, në bisedat private, zyrtarët francezë thjesht përsërisin linjën e SHBA-së se vetëm ukrainasit mund të bëjnë paqe – dhe kushtet e paqes ukrainase nuk kërkojnë një ngërç, por humbjen e plotë ushtarake të Rusisë.

Nevoja që Evropa të zhvillojë një aftësi vetëmbrojtëse duhet të jetë e qartë. Qeveritë evropiane të përkushtuara ndaj administratës së Bidenit e kanë kuptuar shumë vonë se presidenti i ardhshëm mund të jetë Donald Trump dhe se angazhimi i SHBA ndaj Evropës mund të bjerë rrënjësisht.

Duke pasur parasysh problemet e SHBA-së në vend dhe në Lindjen e Mesme, si dhe tensionet në rritje me Kinën, ky angazhim ka të ngjarë të bjerë në të ardhmen, pavarësisht nëse Trump zgjidhet apo jo.

Mbivlerësimi i forcave ushtarake franceze

Franca është anëtare e Këshillit të Sigurimit të OKB dhe njihet sifuqia e vetme bërthamore evropiane. Gjermania nuk pranon mbrojtjen bërthamore nga Franca dhe mbështetet në garancitë nga prezenca e ushtrisë amerikane. Debati për armët bërthamore evropiane ka lindur pas fillimit të Luftës në Ukrainë dhe kërkesës së Polonisë për vendosjen e armëve bërthamore amerikane në teritorin e saj. Ndryshimet në strategjinë bërthamore të evropianëve do të shkaktonin përkeqësim dhe rrezikun real të një lufte katastrofike me përmasa botërore.

Shpresa e Macron se kërcënimi i perceptuar nga Rusia do ta shtyjë Evropën të bashkohet ushtarakisht pas lidershipit francez, mbivlerëson fuqinë ushtarake franceze dhe gatishmërinë evropiane për të ndjekur shembullin e Francës.

Pas vitesh shkurtimesh buxhetore, ushtria franceze është shumë e dobët për të ndërhyrë në Ukrainë pa mbështetjen e plotë të SHBA-së. Kur presidenti francez Nicolas Sarkozy u përpoq të merrte drejtimin e “ndërhyrjes humanitare” në Libi në 2011, brenda disa javësh ai po i lutej një presidenti ngurrues Obama të merrte përsipër operacionin në emër të NATO-s, nga frika e një dështimi poshtërues anglo-francez.

Përsa i përket apelit për vendet e tjera evropiane, qëndrimi i ashpër i Macron ndaj Ukrainës mbështetet te partnerët e Evropës Lindore. Megjithatë, këto qeveri janë pikërisht vendet më të vendosura për të refuzuar autonominë strategjike të Evropës dhe për të ruajtur deri në fund aleancën më të ngushtë të mundshme me Shtetet e Bashkuara.

Gjermania nuk do të mbështesi

Siç ka shpjeguar vetë Macron, autonomia strategjike afatgjatë e Evropës varet gjithashtu nga rritja e madhe në bazën ushtarako-industriale të Evropës. Megjithatë, kjo varet nga pjesëmarrja e plotë e qendrës industriale të Evropës, Gjermanisë.

Përveç mosgatishmërisë së Gjermanisë për të pranuar udhëheqjen franceze, ekonomia gjermane ka ngecur pothuajse në recension, në 0,05 për qind, dhe madje po përballet me “de-industrializimin”, pjesërisht për shkak të ndërprerjes së energjisë së lirë ruse si rezultat i luftës dhe sanksioneve perëndimore. Ndikim negativ ka dhënë edhe ndryshimi i strategjisë së eksporteve për shkak të kufizimeve faktike të marrëdhënieve me Kinën të lidhura me qëndrimin e saj ndaj Taivanit si pjesë e teritorit kinez dhe mbështetjes së dyshuar për ndihmën ushtarake ndaj Rusisë.

Nëse ekonomia industriale e Gjermanisë bie ndjeshëm, ajo do të shkatërrojë aftësinë e Evropës për të zhvilluar një bazë të përshtatshme ushtarako-industriale. Gjithashtu ka të ngjarë të ngrejë frikë sociale dhe politike dhe të dëmtojë seriozisht rolin e Gjermanisë si një shtyllë e Bashkimit Evropian dhe demokracisë evropiane.

Dhe larg mbështetjes së autonomisë strategjike evropiane, rreziku real evropain nga Rusia tashmë e ka shtyrë Gjermaninë në një varësi edhe më të madhe nga Shtetet e Bashkuara.

Kur bëhet fjalë për ndërgjegjësimin franceze ndaj Rusisë, rreziku për Macron është se ajo nuk funksionon, dhe rreziku për Francën, Evropën dhe botën është se funksionon. Aktualisht, sondazhet tregojnë se publiku francez refuzon ndërhyrjen e drejtpërdrejtë në Ukrainë me një diferencë prej pothuajse tre me një.

Lidershipi evropian është i gjithë shteteve anëtare

Ndërtimi dhe funksionimi i Bashkimit Evropian bazohet në Traktatin e Lisbonës me parime kushtetuese shtetformuese, por nuk ndryshuan statusin e bashkësisë pasi shtetet anëtare ruajnë sovranitetit e tyre shtetëror, të cilat i kanë dhënë Brukselit vetëm disa kompetenca përfaqësimi në Politikën e jashtme.

Franca mund të luajë rolin e saj si lider bashkë me shtetet e tjera. Është pranuar dhe njihet roli franko-gjerman si dy motorët e fuqishëm në reformimin dhe forcimin e bashkëpunimit.

Idetë e Macron meritojnë vlerësim në ndërgjegjësimin për reformimin e bashkësisë si supershtet gjeopolitik dhe gjeostrategjik, të radhitet dhe të luajë rolin e munguar në rendin e sotëm botëror.