Si po e luan Vuçiçi i Serbisë me BE-në

Presidenti serb Aleksandar Vuçiç po udhëton në valën multipolare, duke çuar përpara bisedimet e pranimit në BE, ndërkohë që krijon lidhje më të ngushta me SHBA-në, Rusinë dhe Kinën.

Serbia është midis dhjetë vendeve që negociojnë anëtarësimin në BE, një proces që e filloi në vitin 2014. Për Vuçiçin, anëtarësimi premton financim, akses në treg dhe legjitimitet — por gjithashtu kërkon reforma dhe një zgjidhje të çështjes së Kosovës, transmeton The Parliament.

Publikisht, Vuçiç ka mbajtur një qëndrim pro-evropian, duke e përcaktuar pranimin në BE si një qëllim kombëtar. Në praktikë, ai po thellon lidhjet me fuqitë globale rivale: Kina ndërton autostradat e Serbisë dhe Rusia furnizon energjinë e saj. Brukseli vazhdon të ofrojë legjitimitet, pavarësisht ritmit të ngadaltë të reformave. Ky akt balancimi i ka lejuar Vuçiçit të paraqitet si reformator dhe si një njeri i fortë rajonal.

Aftësia e Vuçiçit për të ecur në një litar të tendosur midis Perëndimit, Rusisë dhe Kinës është, pjesërisht, rezultat i lodhjes nga zgjerimi në Bruksel, duke zvogëluar ndikimin e tij. Ndërkohë, Serbia vazhdon të godasë lirinë e medias dhe të drejtat demokratike. Kjo i ka dhënë Vuçiçit hapësirë për tu angazhuar me fuqitë rivale, ndërkohë që ofron premtime boshe për integrimin në BE.

"Ai po përpiqet të ngatërrohet dhe të arrijë disa përfitime taktike, afatshkurtra", tha Filip Ejdus, një profesor i studimeve të sigurisë në Universitetin e Beogradit, për The Parliament. "Bazohet në këtë ide se në botën gjithnjë e më shumëpolare, ka më shumë kuptim të mbrohesh sesa të rreshtohesh me një nga fuqitë e mëdha."

Gjatë një vizite në Serbi më 22 maj, shefja e politikës së jashtme të BE-së, Kaja Kallas, i tha Vuçiçit se "nuk ka rrugë të shkurtra për anëtarësim", duke shtuar se "hapat e ardhshëm përfshijnë lirinë e medias, luftën kundër korrupsionit dhe reformën zgjedhore". Më herët gjatë muajit, Presidenti i Këshillit Evropian, António Costa, e kishte quajtur pranimin e Serbisë "një proces ndërtimi besimi" dhe kërkoi reforma të shpejta për të hapur kapitullin tjetër negociues.

Pavarësisht këtij inkurajimi diplomatik, rruga e Serbisë drejt anëtarësimit ka ngecur kryesisht. Ndërsa ka hapur zyrtarisht 22 nga 35 fushat e reformës — të njohura si “kapituj” — që nga fillimi i negociatave në vitin 2012, ajo ka mbyllur vetëm dy. Me reformat demokratike që duket se kanë ngecur, Vuçiç vazhdon gjithashtu të rezistojë ndaj përafrimit të plotë me politikën e jashtme të BE-së, veçanërisht në Ukrainë.

Strategjia e Vuçiçit i ka fituar atij disa pikë në vend midis krahut të djathtë dhe nacionalistëve. Por protestat e udhëhequra nga studentët vazhdojnë të shkatërrojnë vendin. Ata kanë protestuar kundër korrupsionit qeveritar pas shembjes së tendës së një stacioni hekurudhor në qytetin e Novi Sadit nëntorin e kaluar që vrau 16 persona.

Ndërsa fuqitë globale konkurrojnë për ndikim në Ballkanin Perëndimor, Serbia është bërë një provë e ndikimit të BE-së në fqinjësinë e saj. Por pa pasoja për kthimin prapa demokratik, autokratët janë të guximshëm dhe kufijtë e ndikimit gjeopolitik të Brukselit janë të ekspozuar.

Zvogëlimi i ndikimit të BE-së në Beograd

Ndërsa Serbia balancon fuqi të ndryshme gjeopolitike, ajo vazhdon të legjitimohet nga udhëheqësit e BE-së - të cilët e kanë përqafuar Vuçiçin si aleat, iu referuan "fatit demokratik" të Serbisë dhe thanë se BE-ja nuk mund të ekzistojë si një e tërë pa Serbinë në të.

Në letër, Serbia është më afër anëtarësimit në BE tani sesa ishte në të kaluarën. Por në realitet, ajo ka vazhduar të largohet nga standardet dhe rregullat e BE-së. Blloku po përballet gjithashtu me një sërë sfidash ekzistenciale, duke përfshirë kthimin e Donald Trump në Shtëpinë e Bardhë, luftën e vazhdueshme të Rusisë në Ukrainë - fillimisht një katalizator për axhendën e zgjerimit - dhe kthimin prapa të sundimit të ligjit midis anëtarëve ekzistues.

"BE-ja është në një krizë të vetën... dhe për këtë arsye BE-ja nuk është në gjendje të flasë pa mëdyshje për shumë grupe të ndryshme problemesh dhe politikash", tha për Parlamentin Marko Kmezic, një studiues në Qendrën për Studime të Evropës Juglindore në Universitetin e Grazit.

Kur bëhet fjalë për Ukrainën, Beogradi ka eksportuar municione në Kiev nëpërmjet palëve të treta, por Vuçiç nuk ka arritur të dënojë pushtimin e Rusisë - madje duke shkuar aq larg sa të festojë Ditën e Fitores në Moskë së bashku me Presidentin rus Vladimir Putin në fillim të majit.

"Ajo që bëri ai me paradën e Putinit [të Ditës së Fitores]... mendoj se kjo është një provë për BE-në", tha për Parlamentin Radomir Lazoviç, bashkëpresident i Frontit të Gjelbër-të Majtë (ZLF) në Asamblenë Kombëtare Serbe. "Nëse ai mund ti bëjë këto gjëra dhe të jetë ende kampioni i tyre i integrimit evropian, siç tha Ursula von der Leyen, mendoj se atëherë kjo thotë shumë për hipokrizinë e Unionit."

Ndërsa Vuçiç ka bërë marrëveshje të dobishme për BE-në - si dërgimi i armëve në Ukrainë, nënshkrimi i një marrëveshjeje litiumi me Gjermaninë dhe blerja e avionëve ushtarakë nga Franca - kjo nuk i ka zbutur tendencat e tij si burrë i fortë apo përqafimin e tij me Kremlinin.

"Ai po i mban të gjithë të lumtur dhe të kënaqur, dhe kjo po i jep atij njëfarë ndikimi kur bëhet fjalë për politikën. BE-ja nuk po sheh një alternativë ndaj sundimit të tij në Serbi", tha Kmeziç.

Manovrat diplomatike të Vuçiçit ndihmojnë në ruajtjen e kontrollit të tij mbi pushtetin, ndërkohë që përparojnë prioritetet kryesore ekonomike të BE-së, veçanërisht rreth burimeve të pasura natyrore të Serbisë, si depozita e saj e madhe e litiumit në Jadar.

"Edhe për pro-evropianët, ata ndiheshin të braktisur nga BE-ja", tha Ejdus. Ish-kancelari gjerman Olaf Scholz dhe udhëheqës të tjerë të BE-së "i dhanë përparësi qëllimeve të tyre strategjike në krahasim me metalet e rralla dhe litiumin, industrinë e automobilave dhe konkurrencën me kinezët me automjete elektrike, mbi problemet e vogla me demokracinë serbe", shtoi ai, shkruan The Parliament.