Uji radioaktiv nga baza britanike e bombave bërthamore rrjedh në det

Uji radioaktiv nga baza që mban bombat bërthamore të Mbretërisë së Bashkuar, u lejua të rrjedhë në det pasi tubacionet e vjetra shpërthyen vazhdimisht, zbuluan dosjet zyrtare, shkruan The Guardian.

Materiali radioaktiv u lëshua në Loch Long, një liqen detar pranë Glasgout në Skocinë perëndimore, sepse Marina Mbretërore dështoi të mirëmbante siç duhet një rrjet prej 1,500 tubacionesh uji në bazë, zbuloi një rregullator.

Depoja e armatimeve në Coulport në Loch Long është një nga vendet ushtarake më të sigurta dhe sekrete në Mbretërinë e Bashkuar. Ajo mban furnizimin e Marinës Mbretërore me koka bërthamore për flotën e saj prej katër nëndetëseve Trident, të cilat janë të stacionuara aty pranë.

Dosjet e përpiluara nga Agjencia Skoceze për Mbrojtjen e Mjedisit (Sepa), një mbikëqyrës qeveritar i ndotjes, sugjerojnë se deri në gjysma e komponentëve në bazë ishin përtej jetës së tyre të projektuar kur ndodhën rrjedhjet.

Sepa tha se përmbytjet në Coulport u shkaktuan nga “mungesa në mirëmbajtje”, duke rezultuar në lëshimin e “mbeturinave të panevojshme radioaktive” në formën e niveleve të ulëta të tritiumit, i cili përdoret në kokat bërthamore.

Në një raport në vitin 2022, agjencia ia atribuoi rrjedhjet dështimit të përsëritur të marinës për të mirëmbajtur pajisjet në zonën e dedikuar për ruajtjen e kokave bërthamore, dhe tha se planet për të zëvendësuar 1,500 tuba të vjetër në rrezik shpërthimi ishin “jo optimale”.

Rrjedhjet zbulohen në një sasi të madhe raportesh konfidenciale inspektimi dhe emailesh të dhëna në faqen e internetit hetimore Ferret dhe të ndara me Guardian, të cilat Sepa dhe Ministria e Mbrojtjes luftuan për t’i mbajtur sekret.

Ato u publikuan me urdhër të David Hamilton, komisionerit skocez të informacionit, i cili mbikëqyr ligjet e lirisë së informacionit të Skocisë, pas një beteje gjashtëvjeçare nga gazetarët për qasje në dosje.

Qeveria e Mbretërisë së Bashkuar këmbënguli se dosjet duhej të mbaheshin sekret për arsye sigurie kombëtare, por në qershor Hamilton vendosi që shumica duhej të publikoheshin. Ai tha se zbulimi i tyre kërcënonte “reputacionin” jo sigurinë kombëtare.

Ato u publikuan në gusht pas një vonese të mëtejshme pasi Ministria e Mbrojtjes kërkoi më shumë kohë për t’i shqyrtuar ato, duke përmendur “konsiderata shtesë të sigurisë kombëtare”.

Kokat bërthamore janë montuar në furnizimin e Mbretërisë së Bashkuar me raketa Trident në Coulport, ku raketat ngarkohen në nëndetëse të klasit Vanguard përpara se të nisen në det për patrullime sekrete si pjesë e parandalimit bërthamor të Mbretërisë së Bashkuar.

Flota me armë bërthamore e Mbretërisë së Bashkuar është bazuar në Faslane në një liqen fqinj të quajtur Gare Loch që nga fillimi i viteve 1960. Tritiumi rimbushet rregullisht në kokat bërthamore për të ruajtur performancën e armëve.

Dosjet e Sepa tregojnë se ka pasur një shpërthim tubi në Coulport në vitin 2010 dhe dy të tjera në vitin 2019. Një rrjedhje në gusht 2019 lëshoi “sasi të konsiderueshme uji” që përmbytën një zonë të përpunimit të armëve bërthamore, ku u kontaminua me nivele të ulëta tritiumi dhe kaloi nëpër një kullues të hapur që furnizoi Loch Long.

Ndërsa Sepa tha se nivelet e radioaktivitetit në atë incident ishin shumë të ulëta dhe nuk rrezikonin shëndetin e njeriut, ajo zbuloi se kishte “mungesa në mirëmbajtje dhe menaxhim të aseteve që çuan në dështimin e lidhjes që indirekt çoi në prodhimin e mbetjeve radioaktive të panevojshme”.

Pas një hetimi të brendshëm dhe një inspektimi nga Sepa, Ministria e Mbrojtjes premtoi 23 veprime për të parandaluar shpërthime dhe përmbytje të tjera në mars të vitit 2020. Ajo pranoi se mungesa e përgatitjes kishte shkaktuar “konfuzion”, “një prishje në kontrollin e qasjes” dhe një “mungesë komunikimi për rreziqet”.

Megjithatë, pati dy shpërthime të tjera tubash në vitin 2021, përfshirë një në një zonë tjetër që mbante gjithashtu substanca radioaktive, duke nxitur një inspektim tjetër nga Sepa në vitin 2022. Progresi në përfundimin e 23 veprimeve korrigjuese “kishte qenë i ngadaltë dhe i vonuar në shumë raste”, tha Sepa.

“Ngjarjet kanë nxjerrë në pah mangësitë në menaxhimin e aseteve në të gjithë bazën detare”, u tha ndër tjera.

David Cullen, një ekspert i armëve bërthamore me organizatën kërkimore të mbrojtjes Basic në Londër, tha se incidentet e përsëritura të ndotjes ishin tronditëse dhe përpjekjet për t’i mbajtur ato sekrete ishin “skandaloze”.

“Ministria e Mbrojtjes ka pothuajse 10 vjet që zbaton një program infrastrukturor prej gati 2 miliardë funtesh në Faslane dhe Coulport, megjithatë me sa duket nuk kishin një sistem të duhur të menaxhimit të aseteve deri në vitin 2022. Kjo qasje neglizhente është shumë e zakonshme në programin e armëve bërthamore dhe është një pasojë e drejtpërdrejtë e mungesës së mbikëqyrjes”, shtoi ai.