Kryeministri francez përballet me rënien e qeverisë — cilët janë skenarët e mundshëm?

Kryeministri francez François Bayrou rrezikon të humbë një votëbesim vendimtar në parlament të hënën e ardhshme.

Rezultati mund të shkaktojë rënien e qeverisë, vonesa në planin e buxhetit apo edhe zgjedhje të parakohshme.

Kryeministri francez François Bayrou do të përballet me një votëbesim vendimtar në parlament më 8 shtator, një provë që mund të rrëzojë qeverinë e tij të brishtë.

I emëruar në dhjetor të vitit të kaluar nga presidenti francez Emmanuel Macron, Bayrou ka pasur vështirësi të mbajë së bashku një koalicion minoritar në një Asamble Kombëtare thellësisht të ndarë.

Nëse humb — që duket të jetë rezultati më i mundshëm — Franca mund të hyjë në një periudhë tjetër pasigurie politike.

Ja disa nga skenarët e ndryshëm që mund të formësojnë politikën franceze në javët në vijim.

Pse po mbahet një votëbesim?

Vetë Bayrou shkaktoi votëbesimin, një veprim i pazakontë në politikën franceze.

Në zemër të ngërçit është plani i Bayrou për të frenuar financat publike të vendit. Plani i tij i buxhetit për vitin 2026 përqendrohet në uljen e ndjeshme të deficitit nga 5.8% vitin e kaluar në nën 4.6% vitin e ardhshëm, gjë që do të kërkonte shkurtime të mëdha shpenzimesh dhe potencialisht masa të reja tatimore.

Një nga propozimet më të papëlqyeshme është shkurtimi i dy festave zyrtare nga gjithsej 11 që ka Franca, duke sugjeruar “si shembull” të hënën e Pashkëve, si dhe 8 majin, një ditë që përkujton fundin e Luftës së Dytë Botërore në Evropë.

Ndërsa ai e përshkruan atë si thelbësore për të mbajtur borxhin “në një nivel të qëndrueshëm”, partitë e opozitës e denoncojnë atë si shumë të rreptë dhe të padrejtë shoqërisht. Protesta masive janë njoftuar për 10 shtator dhe 18 shtator në të gjithë vendin.

Ndryshe nga një mocion mosbesimi i iniciuar nga opozita, ky votim është një bast nga kryeministri për të provuar se ka legjitimitetin për të qeverisur.

Cilat janë rezultatet e mundshme?

Me shumë gjasa: Rënia e qeverisë së Bayrou

Të hënën e ardhshme, Bayrou do të mbajë një fjalim politik të ndjekur nga një debat, pastaj një votim në parlament. Nevojiten 289 vota nga 577 për të rrëzuar qeverinë.

Një skenar i mundshëm duke marrë parasysh Tubimin Kombëtar të ekstremit të djathtë, partinë e majtë të ashpër LFI, Partinë Komuniste, të Gjelbrit dhe Partinë Socialiste kanë njoftuar se do të votojnë kundër kreut të qeverisë.

Pasi të rrëzohet, Bayrou dhe ministrat e tij do të detyrohen të japin dorëheqjen nga qeveria. Kabineti i tij do të kufizohet në punët e përditshme derisa Macron të emërojë një pasardhës.

Presidenti do të përballet me disa mundësi. Ai mund të emërojë një kryeministër tjetër nga radhët e tij. Macron gjithashtu mund t’i drejtohet një figure nga shoqëria civile ose një politikani nga një parti tjetër politike, që mund të jetë i aftë të ndërtojë një koalicion.

Një tjetër mundësi do të ishte një kabinet teknokratik i udhëhequr nga një nëpunës i lartë civil, i pranuar gjerësisht nga partitë.

Megjithatë, të gjithë këta skenarë hasin në të njëjtën pengesë: kandidati i emëruar mund të përballet me një tjetër votë mosbesimi në një dhomë të ulët shumë të përçarë të ndarë midis të majtës, qendrës së djathtë dhe ekstremit të djathtë.

Një skenar i pamundur: Bayrou mbijeton

Edhe pse i pamundur, Bayrou mund të arrijë të kalojë. Kjo do të kërkonte lëshime të konsiderueshme nga partitë e tjera, veçanërisht në lidhje me planin e tij të buxhetit.

Këtë javë, kryeministri do të takohet me parti të ndryshme për të negociuar mbijetesën e tij përpara votimit të javës së ardhshme.

Nëse ka sukses, Bayrou do të shohë strategjinë e tij për reduktimin e deficitit të miratuar në parim, por më pas do të duhet të negociojë çdo masë me një parlament armiqësor.

Mbijetesa e tij do të jetë e brishtë në rastin më të mirë, duke vonuar thjesht bllokimin institucional.

Mundësia e shpërbërjes dhe zgjedhjeve të parakohshme

Që nga vendimi i papritur i Macron për të shpërndarë parlamentin më 9 qershor 2024, Franca është zhytur në një paqëndrueshmëri kronike.

Kushtetuta franceze tani i lejon presidentit të shpërndajë përsëri parlamentin, pasi periudha e pritjes njëvjeçare ka kaluar. Zgjedhjet e reja legjislative do të duhej të mbaheshin brenda 20 deri në 40 ditësh.

E djathta ekstreme ka kohë që e ka mbështetur këtë skenar, e bindur se do të fitonte këtë herë, pasi mori 33% në raundin e parë të zgjedhjeve në qershor 2024.

Megjithatë, Tubimi Kombëtar doli i treti gjatë raundit të dytë, pasi e majta dhe mbështetësit e Macron bënë përpjekje të përbashkëta për të bllokuar përparimet e së djathtës ekstreme në sa më shumë zona të ishte e mundur.

Në një sondazh të kohëve të fundit të Ifop të kryer për median franceze, 63% e të anketuarve donin që Asambleja Kombëtare të shpërndahej dhe të mbaheshin zgjedhje të reja legjislative.

Megjithatë, Macron ka thënë vazhdimisht se thirrja për zgjedhje të parakohshme nuk ishte zgjedhja e tij e parë.

Po sikur Macron të jepte dorëheqjen?

Të përballur me ngërçe të përsëritura politike që nga shpërbërja e vitit 2024, disa kanë ngritur pyetjen nëse Macron duhet të japë dorëheqjen.

Hipoteza mbetet jashtëzakonisht e pamundur. Presidenti francez ka këmbëngulur vazhdimisht se do ta shërbejë mandatin e tij deri në vitin 2027, pavarësisht turbulencave politike me të cilat përballet.

Udhëheqësi i ashpër i të majtës ekstreme, Jean-Luc Mélenchon, tha se “Macron është kaos” dhe ka bërë thirrje për dorëheqjen e tij nëse votëbesimi i propozuar nga Bayrou më 8 shtator dështon.

Mélenchon gjithashtu pretendoi se procedurat e shkarkimit do të fillojnë në fund të shtatorit.

Po buxheti i vitit 2026?

Rënia e qeverisë Bayrou do të bllokonte automatikisht projektligjin e buxhetit të vitit 2026. Një kabinet i ri mund të paraqesë një version të rishikuar, duke ndjekur procesin normal legjislativ.

Në rast se nuk ka qeveri në fuqi deri në fund të vitit 2025, një dispozitë e veçantë do të lejonte që buxheti i vitit 2025 të zgjatet në vitin 2026, duke siguruar vazhdimësinë e të ardhurave dhe shpenzimeve shtetërore. Por një zgjidhje e tillë e përkohshme do ta dobësonte më tej besueshmërinë fiskale të Francës në sytë e agjencive të vlerësimit të kreditit dhe Bashkimit Evropian.