Çfarë parashikon neni 4 i NATO-s i thirrur nga Polonia dhe a rrezikohet një luftë e Perëndimit me Rusinë?

Kryeministri i Polonisë, Donald Tusk, ka bërë me dije se Varshava do të nisë zyrtarisht procedurën për të thirrur Nenin 4 të NATO-s, si reagim ndaj një sërë shkeljesh të hapësirës ajrore nga avionët rusë – gjithsej 19 raste të raportuara kohët e fundit.

Kjo lëvizje vjen në një moment kur tensionet në kufijtë lindorë të Aleancës janë në rritje të ndjeshme. Polonia, e cila ndodhet në vijën e parë të këtyre zhvillimeve, ndan kufirin me Bjellorusinë – një aleate e ngushtë e Moskës – dhe ndodhet shumë pranë vijës së frontit të luftës në Ukrainë. Në këtë kontekst të ndërlikuar gjeopolitik, Varshava po kërkon që çështja të merret seriozisht nga NATO dhe të trajtohet në mënyrë të koordinuar mes aleatëve.

Çfarë është Neni 4 i NATO-s dhe pse po e aktivizon Polonia?

Neni 4 i Traktatit të NATO-s është një mjet diplomatik që i lejon çdo vend anëtar të kërkojë konsultime urgjente me aleatët, nëse ndjen se siguria e tij është e kërcënuar. Ky nen nuk nënkupton automatikisht luftë apo ndërhyrje ushtarake, por hap rrugën për diskutime të nivelit të lartë brenda Aleancës për situata të rrezikshme që prekin një ose më shumë anëtarë.

Sipas vetë përkufizimit nga Traktati i Uashingtonit (1949), Neni 4 mund të aktivizohet kur një shtet anëtar beson se po kërcënohet integriteti i tij territorial, siguria kombëtare apo pavarësia politike.

Në rastin e fundit, Polonia po e përdor këtë nen si një sinjal alarmi, pas 19 shkeljeve të hapësirës së saj ajrore nga avionë rusë, që janë regjistruar gjatë javëve të fundit. Përballë një situate që ajo e konsideron “serioze dhe të përsëritur”, Varshava po kërkon të përfshijë zyrtarisht NATO-n në diskutime për masat e mundshme mbrojtëse apo parandaluese.

A rrezikohet një luftë me Rusinë?

Aktivizimi i Nenit 4 nuk është një hap drejt luftës, por një mënyrë për të shmangur përshkallëzimin e mëtejshëm. Është një instrument diplomatik, jo ushtarak. Ndryshe nga Neni 5 – që parashikon ndërhyrje kolektive në rast sulmi të drejtpërdrejtë ndaj një vendi të NATO-s – Neni 4 është më shumë një paralajmërim sesa një reagim. Qëllimi i Polonisë është të mobilizojë vëmendjen dhe gatishmërinë e aleatëve, të përforcojë praninë e NATO-s në lindje dhe njëkohësisht të dërgojë një mesazh të qartë Rusisë: çdo përshkallëzim do të përballet me unitetin e Aleancës.

Megjithatë, situata mbetet e brishtë. Kufiri lindor i NATO-s, ku ndodhet Polonia, është gjithnjë e më shumë nën presion, sidomos me praninë ruse në Bjellorusi dhe vazhdimin e luftës në Ukrainë. Edhe pse nuk jemi në një prag lufte, rreziku i incidenteve që mund të çojnë në përshkallëzim të paqëllimshëm është real.

Çfarë mund të ndodhë më pas?

Pas thirrjes për konsultime, NATO mund të vendosë për:

Patrullime ajrore të përforcuara përgjatë kufirit lindor;

Vendosje trupash shtesë në territorin polak apo fqinj;

Ushtrime ushtarake të përbashkëta si tregues force;

Masa diplomatike për të rritur presionin ndaj Rusisë.

Pra, edhe pse nuk flitet për një përballje të menjëhershme ushtarake, veprimet e NATO-s pas thirrjes së Nenit 4 mund të ndikojnë drejtpërdrejt në ekuilibrin ushtarak dhe diplomatik në rajon.