Kriza në Zaporizhia, ndërpritet furnizimi me energji

Furnizimi me energji i Centralit Bërthamor të Zaporizhia-s (ZNPP), të okupuar nga Rusia, ka mbetur i ndërprerë për më shumë se tre ditë, duke ngritur alarme serioze për sigurinë e këtij objekti, më të madhit bërthamor në Evropë.

Sipas Agjencisë Ndërkombëtare për Energjinë Atomike (IAEA) dhe zyrtarëve ukrainas, kjo situatë e rrezikshme vjen pas ndërprerjes së linjës së fundit të energjisë nga ana ruse në orën 16:56 të së martës, më 23 shtator.

Gjeneratorët diesel emergjentë po përdoren për të furnizuar sistemet e ftohjes dhe sigurisë, por kjo periudhë e zgjatur pa energji të jashtme e kalon kufirin e testuar prej 72 orësh, siç përcaktojnë testet e stresit të rregullatorëve evropianë pas tragjedisë së Fukushimës në 2011.

Burime ukrainase theksojnë se një skenar i tillë nuk është testuar kurrë përtej këtij limiti, duke rritur rrezikun e një aksidenti bërthamor, transmetojnë mediat ukrainase.

Linja e vetme e energjisë 750 kV që lidhte ZNPP-në me rrjetin ukrainas u ndërpre në orën 16:56 të 23 shtatorit, duke e bërë këtë të dhënën e pestë të plotë të humbjes së energjisë së jashtme që nga okupimi rus në mars 2022. Para konfliktit, centrali kishte dhjetë linja të tilla, por tani varet vetëm nga gjeneratorët diesel.

IAEA raporton se operatorët rusë kanë mjaftueshëm karburant diesel për të mbajtur 18 generatorët në funksion për rreth 20 ditë pa mbushje, por Drejtori i Përgjithshëm i IAEA-s, Rafael Grossi, ka paralajmëruar se humbja e energjisë së jashtme “rrit ndjeshëm mundësinë e një aksidenti bërthamor”.

Aktualisht, shtatë nga 18 gjeneratorët e disponueshëm po sigurojnë ftohjen në vend, por burime ukrainase paralajmërojnë se nëse këta dështojnë, karburanti bërthamor në gjashtë reaktorët mund të nxehet në mënyrë të pakontrolluar brenda javësh, duke çuar në një shkrirje. Kjo situatë rikujton skenarin e përshpejtuar në Fukushimë, ku një tërmet me magnitudë 9.0 shkatërroi reaktorët e nxehtë, duke shkaktuar mbyllje automatike dhe një krizë të madhe.

Zyrtarët perëndimorë dhe ukrainas dyshojnë se Kremlini po krijon qëllimisht një krizë për të forcuar kontrollin e tij mbi ZNPP-në, e cila dikur mund të furnizonte energji për 4 milionë shtëpi. “Rusia po e përdor centralin bërthamor si një fiçoj negociatash”, deklaroi një zyrtar i qeverisë ukrainase, duke akuzuar Moskën për hapa të pamenduara për të rindezur të paktën një reaktor pavarësisht kushteve të luftës.

ZNPP-ja, e kapur nga forcat ruse në mars 2022, ka qenë në qendër të një krize sigurie bërthamore, e cilësuar nga Ukraina si “terrorizëm bërthamor”. Të gjashtë reaktorët janë në gjendje mbylljeje të ftohtë që nga shtatori 2022, por ende kërkojnë energji të vazhdueshme për ftohjen e bërthamave të reaktorit dhe pishinave të karburantit të shpenzuar. IAEA e ka përshkruar situatën si “jashtëzakonisht të brishtë”, me incidente të përsëritura si sulme me dronë pranë centralit tjetër ukrainas, South Ukraine NPP.