Evropa në dilemë: A është koha për të vendosur shërbimin e detyrueshëm ushtarak?

Të frikësuar nga perspektiva e shkëputjes së sigurisë së SHBA-së dhe tre viteve të luftës së Moskës kundër Ukrainës, vendet evropiane po debatojnë për vendosjen e shërbimit të detyrueshëm ushtarak për të rritur mbrojtjen e tyre përballë agresionit rus.

Agresioni rus në Ukrainë në vitin 2022 e kapi Evropën në befasi dhe frika për fuqinë e NATO-s u rrit më tej pasi presidenti i SHBA-së Donald Trump “përmbysi” aleancën transatlantike, duke thënë se Evropa duhet të kujdeset për sigurinë e saj.

Bëhet e ditur se si analistët ushtarakë ashtu edhe qeveritë evropiane e pranojnë se kërcënimi i agresionit rus është real, sot edhe më shumë se tre vjet më parë.

“Ushtria ruse sot është më e madhe dhe më e mirë se në 24 shkurt 2022. Rusët kanë qëllime armiqësore kundër shteteve baltike dhe krahut lindor të BE-së”, tha Alexandr Burilkov, studiues në Institutin e Shkencave Politike (IPW) në Universitetin e Heidelberg.

Sipas një studimi të Burilkov, bashkëautor për institutin e mendimit Bruegel dhe Institutin Kiel, Evropa mund të ketë nevojë për 300,000 trupa të tjera për të penguar agresionin rus, përveç 1.47 milionë personelit ushtarak në detyrë aktive.

“Rekrutimi duhet të luajë një rol”, tha ai.

Dhe nga Parisi në Varshavë, liderët kanë kërkuar të rrisin shpenzimet e mbrojtjes përballë kërcënimeve të SHBA-së për të tërhequr garancitë evropiane të sigurisë.

Por shumë vende, duke përfshirë Francën dhe Britaninë, kanë luftuar me rekrutimin dhe mbajtjen e trupave.

Rifutja e një forme shërbimi kombëtar — i detyrueshëm ose vullnetar — mund të jetë edhe më i vështirë.

Sipas një sondazhi të YouGov, shumica e njerëzve në Francë (68%) dhe Gjermani (58%) mbështesin shërbimin e detyrueshëm ushtarak për të rinjtë.

Italianët dhe britanikët janë të ndarë, ndërsa shumica e spanjollëve (53%) janë kundër.

Por studimet tregojnë gjithashtu se shumë evropianë nuk janë të përgatitur për të mbrojtur vendet e tyre në fushën e betejës.

“Në një shoqëri liberale, vendosja e kufizimeve ushtarake është bërë pothuajse e pamundur për t’u zbatuar”, tha Benedikte Cheron, ekspert francez që studion lidhjet midis shoqërisë dhe forcave të armatosura.

“Për sa kohë që nuk ka pushtim të territorit, pranimi i kostove politike të vendosjes së sanksioneve ndaj atyre që nuk respektojnë thirrjen duket e paimagjinueshme”, shtoi ai.

Stimujt

Pas Luftës së Ftohtë, shumica e vendeve evropiane i dhanë fund rekrutimit të detyrueshëm, shkruan yahoonews, përcjell Telegrafi.

Vetëm nëntë vende — Greqia, Qipro, Austria, Zvicra, Danimarka, Estonia, Finlanda, Norvegjia dhe Turqia — nuk e pezulluan kurrë atë.

Lituania vendosi shërbimin e detyruar në vitin 2015, një vit pasi Rusia aneksoi Krimenë.

Suedia ndoqi shembullin në 2017 dhe Letonia në 2023.

Por duke pasur parasysh kostot politike dhe ekonomike, shumica e pesë shpenzuesve më të mëdhenj evropianë të NATO-s — Franca, Gjermania, Britania e Madhe, Italia dhe Polonia — nuk po planifikojnë ta bëjnë të detyrueshme pjesëmarrjen në forcat e armatosura.

Megjithatë, Polonia e cila i dha fund rekrutimit në vitin 2008, kohët e fundit njoftoi planet për të ofruar trajnime ushtarake për 100,000 civilë në vit, duke filluar nga viti 2027.

“Skema do të jetë vullnetare, por autoritetet po planifikojnë një sistem motivesh dhe stimujsh”, tha kryeministri Donald Tusk.

Ndërkohë, kancelari i mundshëm i ardhshëm i Gjermanisë, Friedrich Merz, ka thënë se ai favorizon rikthimin e një “viti të detyrueshëm”, në të cilin të rinjtë mund të kryejnë shërbime ushtarake ose komunitare.

Raportohet se në Britani, ushtarakët e fundit kombëtarë u çmobilizuan në vitin 1963 dhe qeveria nuk planifikon të ndryshojë kursin.

“Ne nuk po shqyrtojmë rekrutimin, por, sigurisht, kemi njoftuar një rritje të madhe në shpenzimet e mbrojtjes”, tha ministri i Zyrës së Kabinetit, Pat McFadden.

Në Francë, ku shërbimi i detyrueshëm ushtarak përfundoi në vitin 2001, presidenti Emmanuel Macron ka kërkuar mënyra për të inkurajuar të rinjtë të shërbejnë.

Në komentet për gazetarë, ai tha se Franca nuk kishte më “logjistikë” për të kthyer shërbimin e detyrueshëm, por ai donte “të shikonte mënyra për të mobilizuar civilët” dhe do të bënte një njoftim në javët e ardhshme.

“Rikthimi i shërbimit të detyrueshëmdo të nënkuptonte transformimin e një pjese të madhe të ushtrisë”, tha historiani ushtarak francez Michel Goya.

Në Itali, ministri i Mbrojtjes Guido Crosetto ka përjashtuar mundësinë e rikthimit të shërbimit kombëtar, por është shprehur në favor të një force rezervë.

Ndarja

Ndryshe, studiuesit thonë se politikanët e Evropës Perëndimore duhet të mësojnë nga vendet nordike dhe baltike, veçanërisht Finlanda dhe Suedia.

Finlanda, e cila ndan një kufi të gjatë me Rusinë dhe u pushtua nga Bashkimi Sovjetik në vitin 1939, ka një nga forcat rezervë më të mëdha në Evropë.

“Ndarja lindje-perëndim është ende një problem. Pak njerëz në Evropën Perëndimore janë të gatshëm të luftojnë”, tha Burilkov.

“Bindja e evropianëve për të dalë vullnetarë do të kërkonte fushata avokuese”, shtoi ai.

“Ekziston gjithashtu një marrëdhënie midis nëse njerëzit e shohin luftën si të fitueshme dhe nëse duan të shërbejnë, kështu që përmirësimi në mënyrë dramatike i aftësive ushtarake evropiane do t’i bëjë njerëzit më të sigurt”, sipas Burilkov.