Si i shohin vendet evropiane simbolet fetare në funksionet publike?

Ndërsa Berlini po rishqyrton politikën e diskutueshme për sekularizmin, Evropa vazhdon të debatojë mbi kufijtë e shprehjes fetare në jetën publike.

Në zemër të kryeqytetit gjerman është rindezur një debat politik i nxehtë mbi kufijtë e lirisë fetare në hapësirën publike, shkruan euronews.

Grupi i Partisë së Gjelbër në Bundestag ka paraqitur një mocion për të shfuqizuar Ligjin për Neutralitetin e Berlinit (“Neutralitätsgesetz”), një ligj që ndalon punonjësit e sektorit publik — përfshirë mësuesit, policinë dhe stafin gjyqësor — të mbajnë simbole fetare të dukshme gjatë ushtrimit të detyrës.

Ky propozim e ka vënë Berlinin në qendër të një debati më të gjerë evropian mbi ndërthurjen mes sekularizmit, lirisë fetare dhe neutralitetit në vendin e punës.

Në gjithë kontinentin, qasjet ligjore dhe kulturore të ndryshme tregojnë mungesën e një konsensusi për atë nëse simbolet fetare – veçanërisht shamitë dhe mbulesat islame – duhet të lejohen në institucionet shtetërore.

Në një Evropë të ndarë, identitetet kombëtare, përvojat historike dhe prioritetet politike ndikojnë thellësisht në mënyrën si shoqëritë i qasen shprehjes fetare në jetën publike.

Nga ndalimet e përgjithshme në Belgjikë dhe Francë te qëndrimet më tolerante në Suedi dhe Spanjë, trajtimi i kësaj çështjeje në kontinent mbetet një shembull i kontrasteve.

Aty ku disa vende synojnë neutralitetin, të tjerat vendosin theksin te përfshirja – dhe shumë të tjera përpiqen ende të gjejnë një ekuilibër mes të dyjave.

Spanjë: Heshtje ligjore, diskrecion lokal

Spanja nuk ka legjislacion kombëtar për këtë çështje, duke lënë vendimet në diskrecionin e shkollave dhe institucioneve.

Në vitin 2013, Gjykata e Lartë mbështeti vendimin e një shkolle të Mesme në Madrid për të përjashtuar një nxënëse që mbante shami, duke vendosur një precedent, por jo një standard.

Ndërkohë që grupet islame kanë theksuar se Kushtetuta e Spanjës dhe një marrëveshje bashkëpunimi e vitit 1992 mbrojnë së bashku të drejtën për të veshur veshje fetare, Ministria e Arsimit nuk ka prioritizuar udhëzime kombëtare, duke argumentuar se raste të tilla janë të rralla dhe mund të menaxhohen në nivel lokal.

Franca: Sekularizmi si doktrinë shtetërore

Franca ka një nga interpretimet më të rrepta të sekularizmit në kontinent. Të gjithë punonjësit e sektorit publik — nga funksionarët civilë deri te praktikantët — duhet të shmangin shprehjen e besimeve fetare, filozofike ose politike në çdo mënyrë të dukshme.

Ky neutralitet i rreptë nuk është vetëm një politikë, por një shtyllë e Republikës Franceze, e dizajnuar për të ruajtur një hapësirë publike të paanshme.

Belgjika: Siguria dhe kohezioni mbi dukshmërinë

Belgjika ka zbatuar disa nga masat më të rrepta në Evropë lidhur me mbulimin e fytyrës. Në vitin 2011, ajo u bë vendi i dytë pas Francës që ndaloi mbulesat e plota të fytyrës në vende publike, duke e justifikuar këtë masë për arsye të sigurisë publike dhe integrimit shoqëror.

Pavarësisht se vetëm një numër i vogël grash në Belgjikë mbajnë niqab ose burkë, Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut e mbështeti ndalimin në vitin 2017, duke e shpallur atë në përputhje me parimet më të gjera të barazisë gjinore dhe rendit publik.

Portugalia: Neutralitet ligjor, aplikim selektiv

Portugalia nuk ndalon shprehimisht simbolet fetare, por lejon që institucionet — publike dhe private — të zbatojnë kode veshjeje neutrale, për sa kohë që këto kode aplikohen në mënyrë të njëtrajtshme.

Qëllimi është të mbrohen punonjësit nga presioni fetar, duke siguruar që vendet e punës të mbeten ideologjikisht neutrale.

Austria: Zgjerimi i fushës së ndalimit

Austriakët ndoqën shembullin me një ligj të vitit 2017 që ndalon mbulimin e fytyrës në hapësirat publike, përfshirë mbulesat islame dhe çdo send që mbulon tiparet e fytyrës, siç janë kaskat dhe maskat. Qeveria e justifikoi këtë vendim për arsye të sigurisë publike dhe kohezionit shoqëror.

Megjithatë, një propozim për të zgjeruar ndalimin tek vajzat e reja në shkolla ka dalë, por Gjykata Kushtetuese hodhi poshtë një pjesë të këtij ligji në vitin 2020, duke e shpallur ndalimin e shamisë për vajzat nën 10 vjeç diskriminues.

Danimarka: Ndalimi i plotë i mbulimit të fytyrës

Danimarka miratoi një ndalim të plotë të mbulimit të fytyrës në të gjitha vendet publike në vitin 2018.

Ky ligj, që ndalon çdo veshje që fsheh fytyrën — përfshirë burkat dhe niqabët — është justifikuar kryesisht për arsye të identifikimit publik dhe transparencës shoqërore.

Holanda: Kufizime të pjesshme në institucione kyçe

Në Holandë, një ligj i vitit 2019 kufizon mbulimin e fytyrës në ambiente publike të caktuara — si shkollat, spitalet dhe transporti publik — ku komunikimi i qartë dhe identifikimi konsiderohen të domosdoshme.

Pavarësisht se nuk është një ndalim i plotë, ky ligj reflekton një prirje gjithnjë e më të madhe për të rregulluar shprehjen fetare në hapësirat shtetërore.

Italia: Një ligj nga një tjetër periudhë

Italia nuk ka një ndalim specifik për veshjet fetare, por një ligj anti-terrorizmi i vitit 1975 ndalon mbulimin e fytyrës në vende publike.

Edhe pse ajo nuk kishte lidhje me veshjet fetare, ky ligj është përdorur herë pas here për të kufizuar niqab-in dhe burkën në disa ambiente publike ose të ndjeshme për sigurinë.

Suedia: Liria e para, kundërshtimi lokal

Suedia nuk ka një ndalim kombëtar për veshjet fetare, dhe shamia mbetet e lejuar në jetën publike.

Qasja kombëtare preferon të drejtat individuale, megjithatë disa bashki kanë tentuar të vendosin kufizime specifike për shkollat, duke iu referuar integrimit dhe barazisë gjinore. Këto masa kanë shkaktuar debat, por nuk e kanë ndryshuar ende politikën kombëtare.

Greqia: Mbrojtje ligjore me kufizime praktike

Ligji grek ofron mbrojtje të forta kundër diskriminimit për shkak të fesë në punësim dhe shërbime publike.

Megjithatë, praktika ndonjëherë tregon një histori më të ndërlikuar. Në një rast të vitit 2022, një spital i ndaloi një studente infermierie të mbante shami gjatë praktikës së saj, duke iu referuar rregullave të uniformës.

Ombudsmani grek vendosi që kjo politikë nuk shkelte ligjet kundër diskriminimit, duke e trajtuar si një çështje të kodeve të veshjes, jo një çështje fetare.

Bullgaria: Një ndalim me përjashtime

Bullgaria miratoi një ndalim kombëtar për mbulimin e fytyrës në vende publike në vitin 2016, duke e justifikuar këtë për arsye të sigurisë dhe kohezionit shoqëror.

Edhe pse ligji lejon përjashtime për arsye shëndetësore ose profesionale, ai reflekton përpjekjet më të gjera për të rregulluar shprehjet e dukshme të besimit islamik.

Shamia, e cila nuk mbulon fytyrën, mbetet e lejuar dhe ende veshët nga gratë myslimane në të gjithë vendin.