Ja si kishte nisur përleshja në ndeshjen Dinamo Zagreb - Cërvena Zvezda

E diela e 13 majit 1990 nuk ishte thjesht një datë në kalendarin e kampionatit jugosllav të futbollit. Më 13 maj 1990, në Maksimir filloi shpërbërja e ish-Jugosllavisë.

Atë ditë, në Maksimir (stadiumi i Dinamo Zagreb) do të luhej një ndeshje midis Dinamo Zagreb dhe skuadrës famëkeqe Cërvena Zvezdës), një derbi që gjithmonë mbante një ngarkesë të veçantë.

Në vend të një spektakli dhe një ndeshjeje që nuk duhej të kishte rezultat, pati trazira të mëdha që nuk harrohen as 35 vjet më vonë.

Në vend të një gare sportive, ndodhi diçka që do të mbetet përgjithmonë e gdhendur në kujtesën kolektive të popullit kroat, një shpërthim dhune që shënoi simbolikisht fillimin e fundit të një shteti dhe paralajmëroi një luftë të përgjakshme.

Përvjetori i asaj ndeshjeje të paluajtur është një kujtesë e ditës kur tribunat u bënë skena e një rebelimi kombëtar dhe një goditje e vetme u bë një akt legjendar rezistence.

Në pranverën e vitit 1990, Jugosllavia ishte një shtet në lëvizje.

Regjimi komunist i zgjatur me dekada po humbiste terren dhe tensionet kombëtare, të shtypura prej kohësh, po dilnin në sipërfaqe me gjithë fuqinë e tyre. Vetëm pak javë para ndeshjes, Kroacia mbajti zgjedhjet e para shumëpartiake, që nga Lufta e Dytë Botërore.

Një fitore bindëse u arrit nga Bashkimi Demokratik Kroat (HDZ) i udhëhequr nga Franjo Tuxhman, një parti që mbështeti hapur pavarësinë e kroatëve. Kjo fitore shkaktoi eufori te kroatët, por edhe ankth dhe mosbesim të thellë te një pjesë e popullsisë serbe në Kroaci dhe qarqet serbe shevenste në Beograd.

Atmosfera ishte e tensionuar dhe fushat sportive, veçanërisht stadiumet e futbollit, u bënë vende ku këto tensione mund të dilnin më lehtë jashtë kontrollit.

Ndeshja midis Dinamos, simbolit të Zagrebit dhe Kroacisë, dhe Crvena Zvezdës, flamurit të Beogradit dhe Serbisë, në rrethana të tilla ishte më shumë sesa një ndeshje, një mundësi për një demonstrim krenarie kombëtare, por edhe një fuçi baruti e mundshme.

Ishte e qartë që para fillimit se ndeshja nuk do të ishte e zakonshme. Sipas burimeve të ndryshme, në Zagreb mbërritën midis 1,000 dhe 3,000 tifozë të Cervena Zvezdës, famëkeqët Delije.

Ardhja e tyre nuk ishte thjesht një festë. Ishte një fushatë e organizuar me qëllim të qartë, shkaktimin e çrregullimit dhe provokimit.

Ata udhëhiqeshin nga Zhelko Razhnatoviç (Arkan), atëherë një kriminel i njohur, dhe më vonë një kriminel lufte dhe udhëheqës i formacioneve paraushtarake, që do të mbillnin vdekje në të gjithë Kroacinë, Bosnjën dhe Hercegovinën.

Interesante është që Arkani luajti rolin e një lloj përfaqësuesi zyrtar të klubit në ndeshje, gjë që vetëm sa konfirmoi lidhjen midis politikës së Beogradit, ilegalitetit dhe grupeve të tifozëve.

Që në orët e mëngjesit, Delije filloi të bënte tërbim në Zagreb. Ata thyen xhamat e dyqaneve, përmbysën makina dhe u përleshën me qytetarë dhe tifozë të Dinamos. Sipas disa dëshmive, rrugët jehonin nga këngë çetnike të ndaluara më parë, të tilla si “Od Topole, od Topole”. Kaosi u zhvendos në stadium një orë para ndeshjes.

Të vendosura në tribunën jugore, Delije filluan të shqyejnë karriget, reklamat dhe të shkatërrojnë gjithçka në stadium.

Ata çanë gardhin që i ndante nga pjesa e sipërme e tribunave ku ishin ulur spektatorët vendës, mbështetës të Dinamos, dhe i sulmuan brutalisht me gurë dhe karrige të thyera. Ata gjithashtu i vunë flakën flamurit kroat që varej në shtizë.

Ajo që i tronditi dhe i tërboi veçanërisht tifozët vendës ishte reagimi, ose më saktë mungesa e reagimit, e milicisë së atëhershme.

Ndërsa tifozët Delije u shndërruan në bisha, duke shkatërruar stadiumin dhe duke rrahur njerëz në tribunat jugore, kordonët e policisë qëndruan pasivë, duke parë skenat e dhunës. Më vonë, disa shpjeguan një sjellje të tillë me përbërjen e supozuar me shumicë serbe të policisë së atëhershme, veçanërisht në njësitë speciale, dhe me paragjykimin e tyre.

Duke parë që policia jo vetëm që po dështonte në mbrojtjen e qytetarëve dhe pronës, por gjithashtu po lejonte që tifozët vizitorë të çmendeshin, tifozët më të zjarrtë të Dinamos, “Bad Blue Boys” (BBB), të vendosur në tribunën veriore, vendosën ta merrnin çështjen në duart e tyre. Të indinjuar nga pasiviteti i agjencive të zbatimit të ligjit dhe sulmi ndaj bashkëqytetarëve të tyre, ata shembën gardhin mbrojtës në veri (i cili më vonë qarkulloi si i dobësuar qëllimisht, madje i prerë me sharrë) dhe vrapuan në fushën e blertë. Qëllimi i tyre ishte të arrinin në tribunën jugore dhe të përplaseshin me grupim e tifozëve Delije.

Vetëm atëherë policia reagoi, por me gjithë forcën dhe brutalitetin e saj, ekskluzivisht ndaj tifozëve të Dinamos. Duke përdorur shkopinj gome, gaz lotsjellës dhe ujë, ata u përpoqën t’i pengonin BBB-të të arrinin te Delije, që më pas u mbrojt nga një kordon në krye të tribunës jugore. Fusha e Maksimirit u shndërrua në një fushë beteje midis tifozëve dhe policisë. Skenat e rrahjes brutale të tifozëve të Dinamos bënë xhiron e botës.

Në mes të atij kaosi, ndërsa lojtarët e Cervena Zvezdës ishin tërhequr në dhomat e zhveshjes, disa lojtarë të Dinamos mbetën në fushë. Midis tyre ishte kapiteni i ekipit, atëherë 21- vjeçari Zvonimir Boban.

Duke parë policinë duke rrahur brutalisht një tifoz në fushë, Boban nuk mundi të qëndronte i qetë. Ai u bërtiti oficerëve të policisë, duke u përpjekur ta mbronte të riun.

Sipas dëshmive dhe regjistrimeve të mëvonshme që u fshehën për një kohë të gjatë, njëri nga oficerët e policisë, Refik Ahmetoviq, e goditi fillimisht Bobanin me shkop gome.

Kapiteni i Dinamos nuk u tërhoq. Ai u nis dhe e goditi Ahmetoviçin me një kërcim dhe shqelm legjendar, i cili ra përtokë. Ai moment u bë ikonik.

Goditja e Bobanit ndaj policit u përjetua si një akt sfide ndaj sistemit shtypës, si një simbol i rezistencës kroate kundër padrejtësisë dhe agresionit të afërt të Serbisë së Madhe.